Γραμμή Πρόληψης Αυτοκτονίας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ πότε την πρώτη κλήση την πρώτη μου μέρα στη δουλειά ως σύμβουλος πρόληψης.
Είχα εξασκηθεί τόσο πολύ κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής μου. Έπαιζα ρόλους με άλλους εκπαιδευόμενους και άκουγα προσεκτικά παλιότερους, έμπειρους συμβούλους τι είχαν να μας πουν. Παρόλα αυτά, δεν είχα ιδέα ποιος θα ήταν στην άλλη γραμμή ή πώς θα μπορούσα να τα βοηθήσω. Αναρωτιόμουν: «Τί θα γίνει αν πω κάτι λάθος;»
Η γραμμή χτύπησε. Σήκωσα το τηλέφωνο.
«Σας ευχαριστώ πολύ που καλέσατε. Πώς μπορώ να σας βοηθήσω;», είπα, προσπαθώντας να χρησιμοποιήσω τον ίδιο τόνο στη φωνή μου που θα χρησιμοποιούσα για να ρωτήσω μια φίλη τί της συνέβαινε.
Σε κάθε κλήση που έλαβα όσο εργάστηκα για τη Γραμμή, προσπάθησα να κάνω ακριβώς αυτό. Όταν οι άνθρωποι νομίζουν ότι είναι οι μόνοι με τάσεις αυτοκτονίας, είμαι η φωνή που τους διαβεβαιώνει ότι δεν είναι. Όταν καλούν απλά για να μιλήσουν, είμαι εκεί για να τους ακούσω. Όταν ψάχνουν ένα λόγο να ζήσουν μια ακόμη μέρα, είμαι εκεί για να τους βοηθήσω να τον βρουν.
Ήταν το όνειρό μου να γίνω ψυχολόγος. Ήθελα από μικρή να ξεμπερδέψω αυτό τον κόμπο, αυτό το κουβάρι που λέγεται «ψυχή», γι’ αυτό και επέλεξα να κάνω σταδιοδρομία στον τομέα της ψυχικής υγείας. Ένιωθα πως μπορούσα να βοηθήσω και ήθελα να βοηθήσω.
Όταν αποφοίτησα δεν ήξερα από πού να ξεκινήσω, αλλά κατά την αναζήτησή μου, βρήκα μια θέση ως σύμβουλος στη Γραμμή Πρόληψης Αυτοκτονίας 1018. Είναι μια 24ωρη γραμμή παρέμβασης κατά της αυτοκτονίας και το έργο που προσφέρει είναι τεράστιο. Παρέχει εμπιστευτική, συναισθηματική υποστήριξη σε οποιονδήποτε καλεί είτε με αυτοκτονικές διαθέσεις, είτε σε κάποιον που απλά δεν έχει κάποιον να μιλήσει.
Διάβασα την περιγραφή της θέσης εργασίας και ήξερα αμέσως ότι ήταν το τέλειο μέρος για να ξεκινήσω και να κάνω αυτό που πάντα ήθελα: να προσφέρω τη βοήθειά μου. Αφού υπέβαλα το βιογραφικό μου, πέρασα από συνέντευξη και τελικά πήρα τη δουλειά ως σύμβουλος κρίσης ανοιχτής γραμμής.
Ακολούθησαν 3 εβδομάδες εκπαίδευσης. Σπουδάζοντας ψυχολογία 4 χρόνια, μπορούσα να καταλάβω μερικούς από τους λόγους για τους οποίους κάποιος καλούσε στη γραμμή αυτή, αλλά όταν πρωτοξεκίνησα την εκπαίδευσή μου, δεν είχα ιδέα για το πόσο ακόμα είχα να μάθω.
Έμαθα ότι δεν ήταν δουλειά μου να παρέμβω και να σώσω τη ζωή κανενός. Σκοπός δεν ήταν «Τον σώζεις από την αυτοκτονία, αλλιώς απολύεσαι». Δεν ήμουν εκεί για να αποδείξω σε κάποιον ότι δεν πρέπει να αισθάνεται έτσι όπως αισθάνεται. Δεν ήμουν εκεί για να του δείξω το φως στην άκρη ενός τούνελ, που νομίζει ότι δεν έχει τέλος. Δουλειά μου ήταν να τον βοηθήσω να το βρει ο ίδιος. Όλα είχαν να κάνουν με τη συνεργασία.
Μερικές φορές, αυτό που κάποιος δεν λέει είναι πιο σημαντικό από αυτό που λέει. Νομίζω ότι το σημαντικότερο πράγμα που μπορείς να κάνεις για τον καλούντα ή για οποιονδήποτε άλλο μιλάς με αυτοκτονικές σκέψεις, είναι να τον ακούσεις. Δεν τον κρίνεις, δεν βγάζεις συμπεράσματα. Δεν είναι αυτή εξάλλου η δουλειά σου.
Όταν έλαβα την πρώτη μου κλήση – μόνη, χωρίς τη βοήθεια του εκπαιδευτή μου – σήκωσα το τηλέφωνο, χαιρέτησα, πήρα μια βαθιά ανάσα και άκουσα.
Ο πρώτος μου που με κάλεσε αποζητούσε τη θεραπεία. Ήταν παρών σε ένα ειδεχθές έγκλημα που δεν ξεπέρασε ποτέ. Οι σκηνές είχαν κάνει κατάληψη στο μυαλό του και ήξερε πως αν δεν έκανε κάτι, θα τρελαινόταν. Δεν ήθελε να φτάσει στην αυτοκτονία. Έψαχνε βοήθεια, κάποιον στην περιοχή του, για να αποφύγει μια πιθανή αυτοκτονία, που φάνταζε όμως να τον πλησιάζει. Έψαχνε έναν καλό ψυχοθεραπευτή να του μιλήσει για τον αντίκτυπο που είχε το έγκλημα πάνω του. Μαζί φτιάξαμε σχέδιο θεραπείας και θέλω να πιστεύω ότι τον βοήθησα.
Σε κάθε κλήση αισθανόμουν όλο και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Έμαθα πώς να αναπτύσσω καλή σχέση με όλους τους καλούντες και να χρησιμοποιήσω αυτή τη σχέση, για να τους βοηθήσω να μου ανοιχτούν για πράγματα που ίσως δεν είχαν πει ποτέ ούτε στους πιο κοντινούς τους.
Όσο μου ανοίγονται, τόσο πιο εύκολα μπορώ να αξιολογήσω την ψυχική τους κατάσταση, να καταλάβω πώς σκέφτονται, να εκτιμήσω τον κίνδυνο και αν είναι ικανός κάποιος να κάνει κακό στον εαυτό του ή σε κάποιον άλλο και να βρω έναν τρόπο να τον οδηγήσω στην επίλυση των προβλημάτων του, πάντα ακούγοντας με προσοχή και δείχνοντάς του ότι δεν είναι μόνος.
Η πρώτη μου κλήση ωστόσο δεν ήταν και η πιο δύσκολη. Μια νύχτα χτύπησε το τηλέφωνο και στην άλλη γραμμή ήταν ένας άντρας. Του έκανα τη γνωστή ερώτηση και τότε άρχισαν όλα.
Η φίλη του τον χώριζε και του ζήτησε να φύγει από το σπίτι. Αυτό πυροδότησε κάποιες αυτοκτονικές σκέψεις, αλλά το θέμα ήταν ότι όσο μου έλεγε τον πόνο του, γελούσε και μάλιστα δυνατά. Ήταν φαινομενικά ευδιάθετος και αυτό με έκανε να ανησυχήσω ακόμα περισσότερο. Έδειχνε να είναι εκτός εαυτού, να μην καταλαβαίνει τί του γίνεται και δεν με άκουγε. Είχε κλειστεί σε έναν δικό του κόσμο. Όταν ειδικά μου είπε ότι σχεδιάζει να αυτοκτονήσει μέσα στο σπίτι μπροστά στη φίλη του για να την εκδικηθεί, εκεί ζήτησα βοήθεια από τις «Μεγάλες Δυνάμεις», δηλαδή από τους ανώτερούς μου. Με σόκαρε, φοβήθηκα. Ήταν σε έξαλλη κατάσταση.
Δεν είχε οργανωμένο σχέδιο, αλλά έδειχνε άνθρωπο με θολωμένο μυαλό, που δεν είχε λογική συνέπεια σε αυτά που έλεγε. Φοβήθηκα μην έχει όπλο, μη σκοτώσει κάποιον πάνω στη μανία του. Πολλά πέρασαν από το μυαλό του. Ήταν απρόβλεπτος και αυτό μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες.
Ήξερα ότι μπορούσα να σώσω την καταστάση. Είχα εκπαιδευτεί καλά και είχα αποκτήσει μια άλφα εμπειρία. Ήξερα τί κάνουμε σε τέτοιες περιπτώσεις, αλλά φοβόμουν τόσο όσο τον άκουγα, που είχα παγώσει. Ήξερα ότι έπρεπε να βάλω τους φόβους μου στην άκρη για να μπορέσω να τον βοηθήσω να βρει λύση και το έκανα με τη βοήθεια πάντα των ανωτέρων μου.
Κάποιοι καλούντες βιάζονται να τελειώσουν τη συνομιλία για να προβούν ίσως στο μοιραίο, αλλά εκείνος πήρε το χρόνο του, εξήγησε τις σκέψεις του όσο πιο καθαρά μπορούσε και ακουγόταν πανευτυχής καθ’ όλη τη διάρκεια της κλήσης. Ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του «τρελό», επειδή ήθελε να αυτοκτονήσει. Τον διαβεβαίωσα ότι οι σκέψεις του ήταν φυσιολογικές (βασικό στοιχείο στην παροχή συμβουλών σε μία κρίση να δείξεις στον άλλο ότι οι σκέψεις του είναι διαχειρίσιμες).
Μαζί βάλαμε τα πράγματα κάτω και αναζητήσαμε τη «σκανδάλη», την αιτία δηλαδή που ήθελε να βλάψει κάποιον ή τον εαυτό του. Η σκανδάλη ήταν η πρώην του. Βρήκαμε κάποιες στρατηγικές αντιμετώπισης, όπως το να καλεί κάποιον δικό του άνθρωπο, όταν τα προειδοποιητικά σημάδια επανέλθουν.
Προς το τέλος της συζήτησης έδειχνε να λογικεύεται και να με ακούει προσεκτικά. Δέχτηκε να επισκεφτεί έναν ειδικό και να ξεκινήσει θεραπεία. Δεν κάνουμε επακόλουθες κλήσεις, οπότε δεν μπορώ να ξέρω τί έκανε. Πάντως κάτι κακό δεν συνέβη, γιατί θα το είχαμε μάθει από τις ειδήσεις. Ξέρω τουλάχιστον ότι μέσω της κλήσης αυτής, κατάλαβε ότι οι σκέψεις του δεν ήταν τρελές, ούτε τρελός ήταν ο ίδιος, ούτε όμως και μόνος.
Δεν είναι πάντα καλή η εξέλιξη. Υπάρχουν καλούντες οι οποίοι κλείνουν το τηλέφωνο πριν προλάβω καν να τους μιλήσω. Αυτό με αγχώνει και με κάνει να φοβάμαι για τη ζωή τους. Σκοπός είναι να κρατήσεις τον άλλον στην γραμμή μέχρι να βρείτε μια λύση.
Μερικές νύχτες νιώθω σαν να μην έχω κάνει αρκετά. Δεν είναι όμως έτσι. Οι κλήσεις δεν είναι υπό τον έλεγχό μου. Είναι μόνο μια τηλεφωνική συζήτηση και είναι αμφίδρομη. Στο τέλος της συνομιλίας δεν μπορώ να ξέρω τί κέρδισε ο καλών από τη συνομιλία μας. Ίσως πήρε ό, τι χρειαζόταν, ίσως δεν πήρε τίποτα.
Ακόμη και όταν η τηλεφωνική επικοινωνία δεν ολοκληρώνεται, υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι έκανα το καλύτερο που μπορούσα. Έχω την υποστήριξη των συναδέλφων μου που με βοηθούν να ξεπερνάω τις δύσκολες μέρες και με ενθαρρύνουν να συνεχίσω.
Είτε μιλάς με έναν καλούντα σε ένα κέντρο παροχής συμβουλών ή απλά μιλάς με ένα φίλο που έχει αυτοκτονικές τάσεις, υπάρχει μια κοινή εσφαλμένη αντίληψη ότι πρέπει να αλλάξουμε θέμα, ώστε να «ξεχαστεί». Δεν είναι έτσι. Η δουλειά μου με έμαθε ότι πρέπει πρώτα να «χτίσεις» μια σχέση με το άτομο αυτό και να τους δείξεις ότι είσαι δίπλα του. Μερικές φορές αυτό και μόνο είναι αρκετό για να το βοηθήσει να δει ότι υπάρχουν περισσότεροι λόγοι να ζήσει παρά να πεθάνει.
Αιμιλία