Πολλές ψεύτικες και παραπλανητικές ειδήσεις διαδίδονται καθημερινά στο διαδίκτυο. Μια είδηση με μεγάλη διάδοση είχε τον τίτλο αυτό: «Αξιωματικός της αστυνομίας ύποπτος για υποκλοπή email μεγάλων πολιτικών βρέθηκε νεκρός με αμφιλεγόμενο τρόπο». Αυτοκτονία ή φόνος; Ποιος ξέρει; Η ιστορία ήταν τελικά εντελώς ψευδής, αλλά αναπαράχθηκε στο Facebook πάνω από μισό εκατομμύριο φορές.
Αναρωτηθήκαμε ποιος ήταν πίσω από την ιστορία αυτή και γιατί την έγραψε. Εμφανίστηκε σε ένα σάιτ με πληροφορίες τοπικού περιεχομένου (ειδήσεις της περιοχής, καιρός και τέτοια). Περιείχε μόνο μία ιστορία – εκείνη την ψεύτικη.
Προσπαθήσαμε να βρούμε σε ποιον ανήκε το σάιτ χωρίς επιτυχία. Ο ιστότοπος καταχωρήθηκε ανώνυμα. Έτσι, ζητήσαμε βοήθεια από έναν επαγγελματία.
Μέχρι σήμερα, ο Γιάννης είναι επικεφαλής του τμήματος μηχανολογίας μιας τοπικής εταιρίας, που ειδικεύεται σε θέματα τεχνολογίας. Για το καλό των πραγματικών ειδήσεων, μας βοήθησε να εντοπίσουμε τον ιδιοκτήτη της ιστοσελίδας.
Ο Γιάννης ξεκίνησε κοιτάζοντας την ιστορία του ιστοτόπου. «Συνήθως αυτό ονομάζεται εξαγωγή δεδομένων από ιστοσελίδες», λέει. Τίποτα απ’ όσα κάνεις στο διαδίκτυο δεν εξαφανίζεται – απλώς θάβεται – σαν κάτι το απολιθωμένο. Αλλά αν κάνεις καλό ψάξιμο θα βρεις αυτά τα «απολιθώματα» και θα μάθεις πολλές λεπτομέρειες.
Η ηλεκτρονική αυτή εφημερίδα φτιάχτηκε και σχεδιάστηκε με βάση την αρκετά κοινή πλατφόρμα WordPress. Χρησιμοποιείται από bloggers και ανθρώπους, που θέλουν να δημιουργήσουν δικές τους ιστοσελίδες. Ο Γιάννης διαπίστωσε ότι η πρώτη είσοδος, που έγινε ποτέ στον ιστότοπο, έγινε από κάποιον με το ψευδώνυμο Janspa.
«Αυτή ήταν η αρχή του νήματος, το σημείο απ’ όπου άρχισαν να ξετυλίγονται τα πάντα», λέει ο Γιάννης. «Ήμουν σε θέση να τον εντοπίσω και σε άλλες γνωστές ιστοσελίδες της χώρας, όπου εμφανιζόταν με το ίδιο ψευδώνυμο».
Όλες οι διευθύνσεις του συνδέονταν με ένα μοναδικό διακομιστή εντός των Υπηρεσιών Web της Amazon. Αυτό σήμαινε ότι ήταν πολύ πιθανό να ανήκουν στην ίδια εταιρεία. Ο Γιάννης βρήκε μια διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σε έναν από αυτούς τους ιστότοπους και μπόρεσε να συνδέσει αυτή τη διεύθυνση με ένα όνομα: Γιώργος Ανδρέου (χρησιμοποιήσαμε ψευδώνυμο για ευνόητους λόγους).
Διαδικτυακά, ο Ανδρέου έχει καταχωρηθεί ως ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος μιας εταιρείας πληροφορικής. Στο προφίλ του στο LinkedIn είχε γράψει ότι κάποτε πουλούσε συνδρομές περιοδικών, είχε εργαστεί ως διαχειριστής βάσεων δεδομένων και ως συνεργάτης αρθρογράφος σε περιοδικό για σκάφη αναψυχής. Και, χρησιμοποιώντας το όνομά του, βρήκαμε μια διεύθυνση κατοικίας.
Ένα ζεστό, ηλιόλουστο απόγευμα ξεκίνησα μαζί με το Γιάννη για την παραλιακή. Ο Ανδρέου ζούσε σε μια γειτονιά γεμάτη πολυτελείς βίλες και μεζονέτες. Χτυπήσαμε το κουδούνι στην μπροστινή πόρτα και απάντησε ένας άνδρας, το πρόσωπό του οποίου δεν φαινόταν καθαρά. Ζήτησα το Γιώργο Ανδρέου. Μας είπε ότι ήταν αυτός, που ζητούσαμε. Όταν ρώτησα για την εταιρεία του, μας είπε: «Δεν ξέρω τί να σας πω παιδιά. Καλή σας μέρα».
Αφήσαμε στον Ανδρέου τα στοιχεία επικοινωνίας μας, πιστεύοντας ότι δεν ήταν σε θέση να μιλήσει τη δεδομένη στιιγμή. 2 ώρες αργότερα είχε αλλάξει τελείως συμπεριφορά. Μας έστειλε ένα email και κανονίσαμε μια συνέντευξη.
Ο Ανδρέου ήταν ένας 40χρονος άντρας παντρεμένος με δύο παιδιά. Λέει ότι ξεκίνησε την διασπορά ψεύτικων ειδήσεων γύρω στο 2013 για πολιτικούς λόγους.
«Από την αρχή, η ιδέα ήταν να κατασκευαστεί ένας ιστότοπος, που θα μπορούσε να διεισδύσει στα άδυτα της πολιτικής, να δημοσιεύσει φανταστικές ιστορίες και στη συνέχεια να είναι σε θέση να καταγγείλει δημόσια αυτές τις ιστορίες και να επισημάνει το γεγονός ότι ήταν ψεύτικες», είπε ο Ανδρέου.
Ήταν έκπληκτος για το πόσο γρήγορα μπορούσαν να εξαπλωθούν οι ψεύτικες ειδήσεις και πόσο εύκολα τις πιστεύουν οι άνθρωποι. Έγραψε μια ψεύτικη ιστορία για καταστήματα, που πουλούσαν κάνναβη εξαργυρώνοντας κουπόνια τροφίμων.
«Αυτό που ακολούθησε ήταν ένας βουλευτής να προτείνει νόμο, με τον οποίο θα απέτρεπε τους ανθρώπους από το να αξιοποιούν τα κουπόνια τους, για να αγοράσουν μαριχουάνα, έχοντας δώσει έμφαση σε ένα γεγονός, που δεν είχε συμβεί ποτέ».
Το φαινόμενο με τις ψεύτικες ειδήσεις έχει φτάσει στο αποκορύφωμά του. «Οποιοσδήποτε blogger μπορεί να βρει μια ομάδα στο Facebook μικρή ή μεγάλη, τα μέλη της οποίας θα πιστέψουν ως αληθινή οποιαδήποτε είδηση της πλασάρει», λέει ο Ανδρέου. «Αυξήθηκε ραγδαία ο αριθμός των σάιτ. Θέλω να πω, ο αριθμός μόνο των ψεύτικων προφίλ στο Facebook έχει αυξηθεί κατακόρυφα».
Η εταιρεία του Ανδρέου είναι υπεύθυνη για πολλές ψεύτικες ειδήσεις – δεν μας είπε πόσες. Αλλά λέει ότι είναι μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις ψεύτικων ειδήσεων εκεί έξω, γεγονός που τον καθιστά ένα είδος αρχηγού στον κλάδο αυτό. Έχει 20 έως 25 αρθρογράφους. Και ήταν ένας από αυτούς, που έγραψε την ιστορία στην ηλεκτρονική εφημερίδα ότι σκοτώθηκε αξιωματικός της αστυνομίας, ο οποίος είχε υποκλέψει το email μεγάλων πολιτικών. Ο Ανδρέου λέει ότι στις 10 μέρες, ο ιστότοπος είχε γύρω στις 1,6 εκατομμύρια προβολές.
«Το μόνο, που χρειάστηκε ήταν να γράψω αυτή την ιστορία: όλα ήταν φανταστικά, αλλά ο πάταγος μεγάλος». Όσο οι ιστορίες εξαπλώνονται, ο Ανδρέου κερδίζει χρήματα από τις διαφημίσεις στις ιστοσελίδες του. Δεν έδωσε ακριβή στοιχεία, αλλά λέει ότι υπάρχουν ιστορίες για άλλους ιδιοκτήτες ψεύτικων ειδήσεων, που βγάζουν από 10.000 € έως 30.000 € το μήνα. Ο Ανδρέου είναι ένας από αυτούς και βγάζει πολλά λεφτά.
Ωστόσο, ο Ανδρέου επιμένει ότι δεν το κάνει για τα χρήματα. Θέλει, λέει, να δείξει πόσο εύκολα μεταδίδονται τα ψεύτικα νέα. Όταν επεσήμανα στον Ανδρέου ότι τα χρήματα ήταν, που του έδωσαν κίνητρο να συνεχίσει να το κάνει ανεξάρτητα από τον αντίκτυπο, παραδέχτηκε ότι είχα δίκιο.
Ο Ανδρέου λέει ότι προσπάθησε να ρίξει φως στο πρόβλημα των ψεύτικων ειδήσεων. Έχει μιλήσει στα μέσα ενημέρωσης για αυτό, αλλά δεν κατάφερε κάτι. Δεν έχει μετανιώσει για την αυτοκρατορία, που έφτιαξε με τις ψεύτικες ειδήσεις. Το έχει συζητήσει με τη σύζυγό του, μήπως σταματήσει και βγει από το χώρο των ψεύτικων ειδήσεων, αλλά, λέει, δεκάδες, ίσως εκατοντάδες επιχειρηματίες θα ήταν έτοιμοι να πάρουν τη θέση του. Ξέρει ότι είναι δύσκολο πλέον να ξεχωρίσει κανείς τις ιστοσελίδες, που είναι πραγματικές από τις ψεύτικες. Τα ψεύτικα νέα πουλάνε και όλα γίνονται για το χρήμα.
Πηγή: npr.org